Соҳа: Ўзликни намоён этишнинг оғзаки шакл ва анъаналари
Афсона – сеҳр –жоду, хаёлотга йўғрилган, аждодлардан авлодларга ўтиб келаётган оғзаки ҳикоя, НММ намуналаридан бири. Афсона ўзбек халқ оғзаки ижодининг энг қадимги жанрларидан бири бўлиб, инсоннинг дунё ва ўзини қуршаб турган воқеликни англаш, тушунишга қаратилган тушунча ва тасаввурлари мужассамлашган воқеа ва ҳодисалар бадиий тўқима асосида ҳикоя қилади. Шунинг учун ҳам афсонада ижтимоий ҳаёт, кишиларнинг дунёқараши, урф-одатлари ва тарихий ҳодисалар ҳақида ихчам маълумот, ахбарот берилади. |
Соҳа: Ўзликни намоён этишнинг оғзаки шакл ва анъаналари
Эртак – ўзбек халқ оғзаки ижодининг энг қадимий ва энг оммавий жанрларидан бири. Фантастик хаёлот ҳамда бадиий тўқималар асосига қурилиб, дидактик ғоя ташувчи оғзаки ҳикоялар эртак деб аталади. НММ намунаси бўлган эртакларда халқнинг дунёқараши, миллий характери, турмуш тарзи, тафаккур олами маълум даражада ўз ифодасини топади. Эртакларнинг пайдо бўлишида қадимий мифлар, урф-одат ва маросимлар муҳум ўрин тутади. Фольклоршуносликда эртак атамаси қабул этилган бўлса-да, Ўзбекистоннинг турли ҳудудларда матал, ушук, варсақи, чўпчак номлари ҳам учрайди. |
Соҳа: Ўзликни намоён этишнинг оғзаки шакл ва анъаналари Достон — лиро-эпик жанр, оғзаки ва ёзма адабиётидаги катта ҳажмга эга бўлган эпик асар. «Достон» сўзи қисса, ҳикоя, саргузашт, таъриф ва мақтов маъноларида ишлатилади. Адабий термин сифатида бу атама халқ оғзаки ижоди ва ёзма адабиётидаги йирик ҳажмли эпик асарларни англатади. Бироқ ёзма ва оғзаки адабиётдаги достонлар ҳаётни тасвирлаш воситалари ва усуллари жиҳатидан бир-бирларидан жиддий фарқ қилади. |
Соҳа: Ўзликни намоён этишнинг оғзаки шакл ва анъаналари
Мақол — халқ оғзаки ижоди жанри; қисқа ва лўнда, образли, грамматик ва мантиқий тугал маъноли ҳикматли ибора, чуқур мазмунли гап. Нутқда кенг қўлланувчи муайян, барқарор ритмик шаклга эга бўлиб, улар халқнинг кўп асрлик ҳаётий тажрибалари асосида юзага келгаи. Мақолларда авлод аждодларимизнинг ҳаётий кузатишлари, жамиятга муносабати, тарихи, руҳий ҳолати, этик ва эстетик туйғулари, ижобий фазилатлари мужассамлашган. Асрлар мобайнида халқ орасида сайқалланиб, ихчам ва содда поэтик шаклга келган. |