Халқ ўйинлари

Соҳа: Ижрочилик санъати
Тартиб рақами: 02.06.05

Халқ ўйинлари тараққиётнинг барча босқичларида ўз даври одамларининг хаёти, турмуш тарзи, меҳнат шароити, миллати, дини ва бошқа ўзига хос белгиларини ўзида мужассам этиб келган ва иштирокчиларда чаққонлик, чидамлилик, ижодий топағонлик, ғайратлилик, кучлилик сифатларини тарбиялашга хизмат қилган.

Болалар ўйинларида шу билан бир қаторда енгил ҳазил, мусобақа, жамоавий бирликка йўналтирувчи сифатлар кўпроқ кўзга ташланади. Ўзбек халқ ўйинларини турлича таснифлаш мумкин. Масалан, ўйин иштирокчиларнинг ёшига нисбатан (болалар, ўсмирлар, катталар), жинсга нисбатан (ўғил ва қиз болалар ёки эркак ва аёллар), мавсумга нисбатан (бахорги, қишги, ёзги, кузги), ўйналадиган жойга нисбатан (майдон, сув, хона), касбга нисбатан (деҳқон, ҳунарманд, чорвадор ва бошқа), ҳудудга нисбатан (шимолий, жанубий, шарқий ёки шимолий).

Ўйинларни пайдо бўлиш жараёнига нисбатан қуйидагиларга бўлинади:
• овчилик ўйинлари (Ганг, Жамбил, Лаппак, Ошиқ, Хаппак, Чиргизак ва бошқа);
• чўпон ўйинлари (Тўптош, Кўтарма тош, Эчки ўйин, Чўпон ва шоқол, Қадама таёқ, Чиллик, Подачи, Чанта, Чув-чув ва бошқа);
• ҳунармандлик ўйинлари (Дандарак, Чархпалак, Беш бармоқ, Пақиллоқ, Ланка, Чиғириқ, Узук солди, Варрак, Сартарош, Кўз боғлар ва бошқа);
• деҳқончилик ўйинлари (Палахмон, Жон бургам, Сомон сепди, Чаноқ ўйин, Шафтоли шакар, Қўриқчи ва бошқа);
• тақлидий ўйинлар (Хола-хола, Топалоқ, Ким олади-ё, Айиқ ўйин, Хўроз уриштириш, Оқсоқ турна, Босари, Асалари, Ғозлар ва бошқа);
• ҳаракатли ўйинлар (Чўнка шувоқ, Чим отиш, Ким тез, Хуркач, Туфалоқ, Чори чамбар, Мушук-сичқон, Ёғоч оёқ, Дурра солиш, Ҳалинчак ва бошқа);
• сўз ўйинлари (Ким чаққон, Болқон-болқон, Ботмон-ботмон, Жуфтми-тоқ, Оқ қуёним аломат, Оқ теракми, кўк терак, Пирр этди ва бошқа);
• йиғин ўйинлари (Гап-гаштак, Тўпиқ ўйин, Подшо-вазир, Подшо-ўғри, Арши аъло ва бошқа);
• кураш ва у билан боғлиқ ўйинлар (Миллий кураш, Полвонбозлик, Елкада кураш, Бел олиш кураши ва бошқа);
• чавандозлик ўйинлари ( Чавгон, Улоқ-кўпкари, Пиёда пойга, Олтин қобоқ, Шоғулоқ, Қиз қувиш, Эшак минди ва бошқа).